เลขเชิงมวลหรือมวลอะตอมของธาตุส่วนใหญ่จะเห็นได้ว่าไม่เป็นจำนวนเต็ม  ทั้งนี้เนื่องจากธาตุส่วนมากมีหลายไอโซโทป  จึงต้องคิดมวลอะตอมเฉลี่ย ดังสมการ

                                                                 (คลิ้ก ชมการหามวลอะตอมเฉลี่ย)

                สิ่งที่จะต้องทำความเข้าใจเอาไว้ตลอดเวลาก็คือ    เลขเชิงมวลหรือมวลอะตอมของธาตุใด  ๆ  เป็นตัวเลขที่แสดงว่าธาตุนั้น ๆ   1 อะตอม  มีมวลมากกว่า ¹H    1  อะตอม  หรือ 1/12 ของ ¹²C   จำนวน  1  อะตอม  อยู่กี่เท่า     เช่น  ²⁰Ne  หมายความว่า  Ne  1 อะตอม  มีมวลมากกว่า  ¹H  1  อะตอม  หรือ 1/12 ของ ¹²C   จำนวน  1  อะตอม  20  เท่า

คำว่า “ มวลอะตอมของธาตุ” กับคำว่า  “มวลของธาตุ 1 อะตอม หรือหลาย ๆ อะตอม”  คำทั้งสองนี้ความหมายสัมพันธ์กัน  คือ มวลอะตอมของธาตุ  (atomic mass) เป็นค่าที่บอกว่าธาตุนั้น ๆ
1 อะตอมมีมวลมากกว่า ¹H จำนวน  1 อะตอม  หรือ 1/12 ของ ¹²C   จำนวน  1 อะตอม  อยู่กี่เท่า  หรือกี่  amu.  ส่วนคำว่า มวลของธาตุ  1  อะตอม  (mass of  1 atom)  เป็นค่าที่บอกน้ำหนัก
หรือมวลของธาตุนั้น ๆ ว่า  ธาตุดังกล่าวจำนวน 1 อะตอม   มีน้ำหนัก (มวล) กี่กรัมหรือกี่กิโลกรัม    เช่น ²⁰Ne  มีความหมายดังนี้

1.   ในความหมายของ  “มวลอะตอมของธาตุ”   (atomic mass) หมายความว่า  Ne  1  อะตอม มีมวลมากกว่า ¹H   1  อะตอมหรือ  1/12ของ ¹²C จำนวน 1 อะตอม   อยู่     20   เท่า      
หรือ  20  amu. ; (atomic mass of  Ne = 20 amu.)

2.   ในความหมายของ  “มวลของธาตุ  1 อะตอม “  (mass of 1 atom)  หมายความว่า   ²⁰Ne  1  อะตอมมีมวล =  20  x 1.66 x 10^-24 กรัม  = 3.320 x 10^-23  กรัม ;
        (mass of Ne 1 atom  =  20 x  1.66 x 10^-24 g )
*     ถ้ามี Ne  2  อะตอม  จะมีมวล          = 2 x 20  x  1.66 x 10^-24 กรัม
                                                   =  6.640 x 10^-23  กรัม ;
*     ถ้ามี Ne  100  อะตอม  จะมีมวล                 =100 x 20  x  1.66 x 10^-24 กรัม

                                                             =   3.320 x 10^-21  กรัม
*     ถ้ามี Ne  1,000  อะตอม  จะมีมวล               = 1,000  x 20  x  1.66 x 10^-24 กรัม 

                                                             =  3.320 x 10^-20  กรัม ;
*     ถ้ามี Ne  6.02 x 10²³   อะตอม  จะมีมวล    =  (6.02 x 10²³)   x 20  x (1.66 x 10^-24 ) กรัม 

                                                                  = 19.986  กรัม

=  20  กรัม

แบบฝึกหัด 

1.  จงหามวลอะตอมของธาตุและมวลของธาตุ 1 อะตอม  จากธาตุที่กำหนดให้ต่อไปนี้

2.  ถ้า   Al   1  อะตอมมีมวล 4.482 x 10^-23  กรัม  มวลอะตอมของ Al เป็นเท่าใด 

3.  ทองคำ (Au) ขนาด  1 บาท  มีน้ำหนัก  15.20 กรัม อยากทราบว่าประกอบด้วยจำนวนอะตอมของทองคำกี่อะตอม (Au = 197)

4.  เหล็กมีมวลอะตอม 55.8 ข้อความแต่ละข้อต่อไปนี้ถูกหรือผิดถ้าผิดจงแสดงสิ่งที่ถูกต้อง  (Fe=55.8)

ก.  เหล็ก  1 อะตอม หนัก 55.8 กรัม 

ข.  เหล็ก  1 อะตอม หนัก 55.8 เท่าของคาร์บอน-12 จำนวน 1 อะตอม

ค.  เหล็ก  1  อะตอมหนักเป็น 55.8 เท่าของ   มวลของ C-12 จำนวน 1 อะตอม

ง.  มวลอะตอมของเหล็กเท่ากับ 55.8 กรัม

จ.  มวลอะตอมของเหล็กเท่ากับ  55.8  amu.

5.  ธาตุ X จำนวน  4  อะตอม  มีมวลเท่ากับธาตุ  Y  จำนวน 2  อะตอม  ถ้า Y มีมวลอะตอมเท่ากับ  14  อยากทราบว่ามวลอะตอมของ X เป็นเท่าไร  (ตอบ 7)

6.  ธาตุ   Na  Ca  และ  Ne   มีน้ำหนักชนิดละ 1.00  กรัม  จะมีจำนวนอะตอมชนิดละกี่อะตอม  (Na=23  Ca=40 Ne=20)

7.  ธาตุ    He   Hg  และ  Mg ชนิดละ  10,000  อะตอม  จะมีน้ำหนักชนิดละกี่กรัม  (He=4  Hg=200 Mg=24)

8.   He  กี่อะตอมจึงจะมีน้ำหนักเท่ากับ    Ar 100  อะตอม  (He=4  Ar=40)

9.  ถ้าทองคำน้ำหนัก  1  บาท( 15.2 กรัม )  ราคา  20,000 บาท อยากทราบว่าถ้าซื้อทองคำด้วยเงิน 1  บาท    จะได้ทองคำกี่อะตอม  ( Au=197 )

มวลโมเลกุล (molecular mass)

                โมเลกุลที่แท้จริงนั้นเป็นสมบัติของสารโคเวเลนต์  เช่น  CO₂ CH₄  C₆H₁₂O₆  แต่สำหรับสารไอออนิกแม้จะไม่มีโมเลกุลที่แท้จริงแต่ก็ให้ถือว่าสูตรที่เขียนแสดงสารไอออนิก 
มีความหมายเสมือนหนึ่งเป็นสูตรโมเลกุลเช่นเดียวกับสารโคเวเลนต์  แต่ต้องทราบว่าสูตรของสารไอออนิกเป็นสูตรอย่างง่าย  คือแสดงอัตราส่วนอย่างต่ำที่ไอออนรวมตัวกันเป็นสารไอออนิกนั้น ๆ   ให้เเรียกสูตรของสารไอออนิกว่าหน่วยสูตร(formalar unit)  แทนคำว่าโมเลกุล  เช่น NaCl  เราไม่เรียกว่า  NaCl  1 โมเลกุล  แต่ให้เรียกว่า  NaCl 1  หน่วยสูตร 
              โดยทั่วไปจะถือว่าโมเลกุลหมายถึงสารที่ประกอบด้วยอะตอมตั้งแต่  2 อะตอมขึ้นไป   ถ้าเป็นอะตอมของธาตุเดียวกัน  โมเลกุลนั้นก็จะเป็นโลเลกุลของธาตุ    เช่น  H₂  Cl₂  O₂  F₂  Br₂  I₂ O₃  P₄  S₈ C₆₀   ถ้าเป็นอะตอมของธาตุต่างชนิดกัน  โมเลกุลนั้นก็จะเป็นโมเลกุลของสารประกอบ  เช่น  HCl  H₂O  H₂SO₄  C₆H₁₂O₆  KClO₃  … 
การที่อะตอมรวมตัวกันเป็นโมเลกุลเกิดจากการทำปฏิกิริยาเคมีแล้วสร้างพันธะเคมีกัน  ซึ่งจะต้องเป็นไปตามกฎทรงมวล  (law of conservation of mass) คือมวลสารก่อนและหลังปฏิกิริยาจะมีค่าเท่ากัน 
ฉะนั้นมวลโมเลกุลจึงมีค่าเท่ากับผลรวมของมวลอะตอมทั้งหมดที่มีอยู่ในโมเลกุลนั้นๆ  นอกจากนั้นยังเป็นไปตามกฎสัดส่วนคงที่ด้วย(law of definite proportion)  คือ อัตราส่วนโดยมวลของธาตุที่รวมตัวกัน
จะมีค่าคงที่   เช่น  C  +  O₂  →  CO₂  

                กฎทรงมวล  มวลของ  C  +  มวลของ  O₂           =             มวลของ  CO₂ 

                กฎสัดส่วนคงที่      มวลของ C : มวลของ  O₂    =  12 :  32

         การหามวลโมเลกุลหรือมวลของหน่วยสูตร  หาได้จากผลรวมของมวลอะตอมของธาตุทั้งหมดที่มีอยู่ในสารนั้น ๆ 

(คลิ้ก ศึกษาการคิดมวลโมเลกุลและมวลของหน่วยสูตร)

มวลโมเลกุล (molecular  mass) มีความหมายทำนองเดียวกับมวลอะตอม(atomic mass , mass number)  ของธาตุดังที่ผ่านมาแล้ว  ต่างกันเพียงที่ว่าสิ่งหนึ่งเป็นอะตอม  สิ่งหนึ่งเป็นโมเลกุล  
เปรียบเทียบกันดังตาราง

สูตรโมเลกุลของสารต่าง ๆ  ทำให้เราทราบว่าสารนั้น ๆ  มีธาตุใดเป็นองค์ประกอบอยู่บ้าง และจะทำให้ทราบร้อยละโดยมวลของธาตุที่เป็นองค์ประกอบด้วย   การคำนวณหาร้อยละของธาตุ

ที่เป็นองค์ประกอบเป็นดังสมการ

ตัวอย่าง  ถ้าสูตรโมเลกุลของน้ำคือ   H₂O  อยากทราบว่ามี  H  และ O  เป็นองค์ประกอบอยู่ร้อยละเท่าไร  (H=1 O=16)
วิธีทำ
                มวลโมเลกุลของ    H₂O        =        2H + O
                                                =        2(1) +  16
                                                    =        18 amu.
                     ร้อยละโดยมวลของ  H    =    2(100) / 18         

                                                    =        11.11

                    ร้อยละโดยมวลของ  O    =          100 – 11.11

                                                    =         88.89

ตัวอย่าง  แร่เหล็กคือสารประกอบออกไซด์ของเหล็กซึ่งมีหลายชนิดได้แก่  Fe₂O₃  Fe₃O₄  Fe₂S₃ ในอุตสาหกรรมถลุงเหล็กควรเลือกใช้แร่ชนิดใด  (Fe=55.5  O=16 S=32)

วิธีทำ   แนวคิด  การถลุงเหล็กก็คือการนำแร่เหล็กมาแยกเอาธาตุอื่น ๆ ออกไป  จึงควรเลือกแร่เหล็กชนิดที่มีเหล็กเป็นองค์ประกอบมากที่สุด

                ร้อยละของ  Fe  ใน  Fe₂O₃  =  2Fe (100 ) / Fe₂O₃

                                                   =   2(55.5)(100) /159     =    69.81

ร้อยละของ  Fe  ใน  Fe₃O₄  =  3Fe(100) / Fe₃O₄

                                                   =  3(5535)(100) /230.5       =    72.23

                ร้อยละของ  Fe  ใน  Fe₂S₃    =  2Fe (100) / Fe₂S₃ 

                                                   =  2(55.5)(100) / 207      =    53.62

                จากร้อยละของ  Fe  ในแร่เหล็กแต่ละชนิดที่คำนวณได้  จะเห็นได้ว่าใน  Fe₃O₄  มีร้อยละของ  Fe  เป็นองค์ประกอบมากที่สุด  จึงควรเลือก  Fe₃O₄  ในอุตสาหกรรมการถลุงเหล็ก

แบบฝึกหัด 

1. จงหามวลโมเลกุลหรือมวลสูตรของสารและมวลของสาร  1 โมเลกุลหรือ  1  หน่วยสูตร ตามที่กำหนด
   H=1  C=12 N=14  O=16  S=32  Fe=56 K=39  Cu=63.5  Cr=52

2.  จงหามวลโมเลกุล (molecular mass)  กฎสัดส่วนคงที่ (law of definite proportion) และมวลของสาร 1   โมเลกุล (mass of  1 molecule) หรือมวลของหน่วยสูตร (formula unit) จากสูตรของสารที่กำหนดให้
   H = 1  C=12 O=16  Mg=24  S=32 Cl=35.5  K=39  Ca=40 Mn=55

3. Determine the fraction and percent composition of each element below (answer to one decimal place):  (จงหาร้อยละโดยมวลของแต่ละธาตุที่เป็นองค์ประกอบในสารที่กำหนดให้ต่อไปนี้ คิดทศนิยม 1ตำแหน่ง) ; (H=1 C=12 N=14  O=16  Na=23 Al=27  S=32  Cl=35.5 Ca=40)

4.  Which of the following ores containingcopper have the highest copper content on a weight percentage basis?  (Atomic weights: C = 12.01, O = 16.00, H =1.008,
Cu = 63.55, Fe = 55.85, S =32.06). (Ans.b)  (สินแร่ทองแดงแต่ละชนิดต่อไปนี้  ชนิดใดมีร้อยละโดยมวลของทองแดงมากที่สุด)
      a)  CuFeS₂                      b)   Cu₂(CO₃)(OH)₂           c)   Cu₃(CO₃)₂(OH)₂

 5. Which of the following compounds has the smallest percent of sulfur by mass? (Atomic weights: S = 32.06, O = 16.00, Li = 6.94, Na = 22.99, Mg =24.30). (Ans.e)

(สารประกอบต่อไปนี้ชนิดใดมีร้อยละโดยมวลของซัลเฟอร์น้อยที่สุด)
      a)   SO₂                    b)  Na₂S                         c)   SO₃                          d)   Li₂S                 e)   MgSO₄

6. The average mass of a molecule ofpenicillin G is 5.55 x 10^-22 g. Calculate the molecular weight of penicillin   G.(Ans.a) ( ยาเพนิซิลลิน จี  1  โมเลกุล  มีมวลเฉลี่ย  = 5.55 x 10^-22 g  จงคำนวณหามวลโมเลกุล ของยานี้)
      a)   334            b)   321                  c)  242                  d)   265                  e)   289

 7.   The average mass of a molecule of vitamin B₁₂ is 2.24 x 10^-21 g. Calculate the molecular weight of

      vitamin  B₁₂.(Ans.a)  (วิตามิน บี 12 จำนวน  1  โมเลกุล มีมวลเฉลี่ย  = 2.24 x 10^-21 g  จงคำนวณหา      มวลโมเลกุลของ วิตามินบี 12)
        a)   1.35 x 10³            b)   1.00 x 10³      c)   1.35 x 10⁴      d)   2.24 x 10³      e)   1.00 x 10⁴

 8.  The mass of a molecule of the artificial sweetener Aspartame is 4.89 x 10^-22 g. Calculate the molecular   weight 

of Aspartame. (Ans.a)  ( แอสปาเทมซึ่งใช้เป็นน้ำตาลเทียม จำนวน  1 โมเลกุล  มีมวลเฉลี่ย    = 4.89 x 10^-22 g  จงคำนวณหา

มวลโมเลกุลของแอสปาเทม)

     a)   294             b)  364                  c)   242                  d)   269                  e)   321

 9. The controversial artificial sweetener saccharin has the molecular formula C₃H₅O₃NS. What is the  mass in  grams

of one molecule?  (Atomic weights: C = 12.01, H = 1.008, O = 16.00, N = 14.01, S     =32.06). (Ans.b)    

(ซัคคารินซึ่งใช้เป็นน้ำตาลเทียมอีกชนิดหนึ่งแต่เป็นสารควบคุม  มีสูตรโมเลกุล    C₃H₅O₃NS  อยากทราบว่าซัคคาริน   1  โมเลกุล 

มีมวลกี่กรัม)
    a)   3.85 x 10^-22             b)   2.24 x 10^-22     c)   2.24 x 10^-21     d)   5.55 x 10^-21     e)   5.55 x 10^-22

 10. The molecular formula of vitamin B₁₂ is C₆₃H₈₄N₁₄O₁₄PCo. What is the mass in grams of one

  molecule?    (Atomic weights: C = 12.01, O = 16.00, N = 14.01, H = 1.008, P = 30.97, Co = 58.93)(Ans.b) 

(สูตรโมเลกุลของวิตามินบี 12 คือ  C₆₃H₈₄N₁₄O₁₄PCo.  อยากทราบว่าวิตามินบี  12 จำนวน    1 โมเลกุล  มีมวลกี่กรัม)
    a)   3.85 x 10^-22                 b)   2.24 x 10^-21     c)   2.24 x 10^-22     d)   4.87 x 10^-22     e)   5.55 x 10^-21

11.  Morphine, an addictive drug, has the molecular formula C₁₇H₁₉NO₃. What is the mass in grams of    one    molecule?(Atomic weights: C = 12.01, H =1.008, N = 14.01, O = 16.00). (Ans.b) 
     (สูตร โมเลกุลของมอร์ฟีน    ซึ่งเป็นยาเสพติดคือ  C₁₇H₁₉NO₃ อยากทราบว่ามอร์ฟีนจำนวน 1  โมเลกุลมีมวลกี่กรัม)
    a)   3.85 x 10^-22                 b)   4.74 x 10^-22     c)   3.58 x 10^-21     d)   2.24 x 10^-22     e)   4.74 x 10^-21