เลขออกซิเดชัน (Oxidation   number , oxidation state)

                คือประจุไฟฟ้าสมมติที่เกิดจากการถ่ายเทอิเล็กตรอนระหว่างอะตอม  ประจุไฟฟ้าที่แท้จริงของอิเล็กตรอนคือ  -1.6 x 10^-19 คูลอมบ์  แต่เราสมมติว่าประจุนี้มีค่าเท่ากับ -1 ฉะนั้นเมื่ออะตอมใดเสียอิเล็กตรอนไป 1 ตัว  จึงมีผลให้อะตอมนั้นเสียประจุไฟฟ้าไปโดยสมมติเท่ากับ -1 ด้วย  ในเวลาเดียวกันอะตอมที่ได้รับอิเล็กตรอนก็จะได้รับประจุไฟฟ้าโดยสมมติเท่ากับ -1  เช่นกัน  ฉะนั้นผลจากการถ่ายเทอิเล็กตรอนระหว่างอะตอม  จึงทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของประจุไฟฟ้าไปด้วย  ประจุไฟฟ้าโดยสมมติดังกล่าวมานี้เรียกว่าเลขออกซิเดชัน  (Oxidation   number , oxidation state)   ก่อนอื่นต้องทราบว่าอะตอมในภาวะปกติ  ( มีโปรตอนเท่ากับอิเล็กตรอน )  จะไม่มีประจุไฟฟ้า  แต่จะว่ามีประจุไฟฟ้าก็ได้คือมีเท่ากับศูนย์  เช่น อะตอมของโซเดียมในภาวะปกติจะเขียนแสดงสัญลักษณ์ว่า  Na  หรือ  Na⁰  อะตอมของคลอรีนในภาวะปกติก็เช่นกัน  เขียนแสดงสัญลักษณ์ว่า  Cl  หรือ  Cl⁰  เมื่ออะตอมของโซเดียมถ่ายเทอิเล็กตรอน 1 ตัวให้แก่อะตอมของคลอรีน จะมีผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของประจุไฟฟ้าสมมติหรือเลขออกซิเดชันคือ   อะตอมของ Na กลายเป็น  Na⁺  ขณะเดียวกันอะตอมของ   Cl   กลายเป็น   Cl^-  ดังรูป 

 

การเปลี่ยนแปลงประจุไฟฟ้าสมมติของโซเดียมคือ  Na^{0 -  (-1)}   ได้  Na¹⁺  หรือ   Na⁺

ประจุไฟฟ้าสมมติหรือเลขออกซิเดชัน  ของ  Na  เพิ่มขึ้นจาก  0  เป็น  +1

การเปลี่ยนแปลงประจุไฟฟ้าสมมติของคลอรีนคือ   Cl^{0 +  (-1)}  ได้   Cl^1-  หรือ  Cl^-

ประจุไฟฟ้าสมมติหรือเลขออกซิเดชัน  ของ  Cl  ลดลงจาก  0  เป็น  -1

        ถ้ามีการถ่ายเทอิเล็กตรอนกัน   2   ตัว  เช่น ระหว่างอะตอมของ  Ca  กับ  Cl  จะเป็นดังนี้

การเปลี่ยนแปลงประจุไฟฟ้าสมมติของแคลเซียมคือ  Ca^{0 - 2(-1)}   ได้   Ca²⁺ 

•  ประจุไฟฟ้าสมมติหรือเลขออกซิเดชัน  ของ Ca เพิ่มขึ้นจาก  0  เป็น  +2

การเปลี่ยนแปลงประจุไฟฟ้าสมมติของคลอรีนคือ   Cl^{0 +  (-1)}  ได้   Cl^-1  หรือ  Cl^-  (เกิดขึ้นกับ  Cl  2 อะตอม)

• ประจุไฟฟ้าสมมติหรือเลขออกซิเดชัน  ของ  Cl  ลดลงจาก 0  เป็น  -1 (ทั้ง  2  อะตอม )

        การถ่ายเทอิเล็กตรอนทำให้อะตอมเปลี่ยนเป็นไอออน    อะตอมที่เสียอิเล็กตรอนกลายเป็นไอออนบวก (ขนาดจะเล็กลง) อะตอมที่ได้รับอิเล็กตรอนกลายเป็นไอออนลบ (ขนาดจะใหญ่ขึ้น)    เลขออกซิเดชันก็เปลี่ยนไปด้วย  พิจารณาจากตัวอย่างต่อไปนี้

                Ca  →  Ca²⁺  +  2e^-  อะตอมของ  Ca เสียอิเล็กตรอนไป 2  ตัว กลายเป็นไอออนบวกของแคลเซียม( Ca²⁺ มีประจุ  2+ )  การเขียนแสดงประจุของไอออนให้เขียนตัวเลขไว้หน้าเครื่องหมาย + หรือ -  ถ้าเขียนแสดงออกซิเดชันให้เขียนเครื่องหมาย + หรือ  - ไว้หน้าตัวเลข    เช่น  Ca²⁺  ประจุของไอออนคือ   2+  เลขออกซิเดชันคือ  +2 

                S+ 2e^-  →  S^2-     อะตอมของ Sได้รับอิเล็กตรอน 2 ตัวกลายเป็น S^2-  ประจุของไอออนคือ  2-  มีเลขออกซิเดชันคือ  -2 

          ในการถ่ายเทอิเล็กตรอนกันนี้   เป็นลักษณะของการเกิดปฏิกิริยาชนิดรีดักชัน

ออกซิเดชัน  หรือปฏิกิริยารีดอกซ์    (Reduction 

oxidation  reaction ; Redox )  เป็นปฏิกิริยาไฟฟ้าเคมี (

electrochemistry )  เรียกอะตอมที่เสียอิเล็กตรอนว่าตัวรีดิวซ์ 

(reducing agent)   หรือเรียกว่าตัวถูกออกซิไดซ์ก็ได้  (oxidized)  เรียกอะตอมที่ได้รับอิเล็กตรอนว่า  ตัวออกซิไดซ์ 

(oxidizer)  หรือเรียกว่าตัวถูกรีดิวซ์ก็ได้  (reduced)  ดังรูป

ไอออนที่เกิดขึ้นจากการถ่ายเทอิเล็กตรอนกันนี้  ในที่สุดจะรวมตัวกันเป็นสารประกอบไอออนิก  เช่น  Na⁺ กับ   Cl^-  รวมตัวกันเป็น   NaCl    หรือ  Ca²⁺  กับ   2Cl^-    รวมตัวกันเป็น   CaCl₂   หรือ  Na⁺  กับ F^- รวมตัวกันเป็น  NaF  ประจุของไอออนจะหักล้างกันหมดพอดี  แต่ในบางกรณีอาจมีประจุเหลืออยู่ก็ได้ 

                             (คลิ้ก ชมการถ่ายเทอิเล็กตรอนระหว่าง Na กับ F)

ถ้าเราทราบว่าอะตอมมีการถ่ายเทอิเล็กตรอนกันกี่ตัว   เราจะบอกได้ว่าเลขออกซิเดชันเปลี่ยนแปลงไปเท่าไรได้โดยตรง   แต่ถ้าเราไม่ทราบจำนวนอิเล็กตรอนที่ถ่ายเทกัน   การหาเลขออกซิเดชันที่เปลี่ยนแปลงจะยากขึ้น  แต่มีวิธีหาได้   คือธาตุอยู่จำนวนหนึ่งที่มีเลขออกซิเดชันคงที่  หมายความว่าไม่ว่าจะเกิดปฏิกิริยากับธาตุใด  หรืออยู่ในสารประกอบใด  ก็จะมีเลขออกซิเดชันเท่าเดิมทุกครั้ง  (fix oxidation state)     จึงมีสมบัติเสมือนหนึ่งเป็นค่าคงที่  (constant)  
ในขณะเดียวกันก็จะมีธาตุอีกกลุ่มหนึ่งที่มีเลขออกซิเดชันไม่คงที่  (variable oxidation state)     จึงมีสมบัติเสมือนหนึ่งเป็นตัวแปร (variable)  ธาตุประเภทนี้จะมีเลขออกซิเดชันได้หลายค่า  เกิดสารประกอบได้หลายชนิด  ส่วนใหญ่จะเป็นโลหะแทรนซิชัน  หรืออโลหะจำพวก C  N  S  P  Cl Br  I   แต่ในที่สุดแล้วทั้งธาตุที่มีเลขออกซิเดชันคงที่และธาตุที่มีเลขออกซิเดชันไม่คงที่   ก็จะรวมอยู่ในสารประกอบเดียวกัน  เราจึงหาเลขออกซิเดชันของธาตุที่ไม่คงที่โดยอาศัยเลขออกซิเดชันของธาตุซึ่งคงที่ด้วยวิธีทางสมการได้    ทำนองเดียวกับสมการในคณิตศาสตร์

*** สารประกอบบางชนิดธาตุ  เดียวกันที่อยู่ในสารปะกอบนั้น ๆ อาจมีเลขออกซิเดชันมากกว่า  1 ค่า  เช่น  Fe₃O₄

(คลิ้ก ชมธาตุโลหะที่มี Oxidation state คงที่และไม่คงที่)

หลักการหาเลขออกซิเดชัน

1.   ธาตุอิสระหรือธาตุบริสุทธิ์ทั้งในรูปอะตอมและโมเลกุลมีเลขออกซิเดชันเท่ากับ   0  เช่น  Na , Cl  ,O₂ ,  O₃ ,  P₄  ,  S₈  ,   C₆₀  F₂  Cl₂  Br₂  I₂ (คำว่าธาตุอิสระหรือธาตุบริสุทธิ์คือธาตุที่ยังไม่ทำปฏิกิริยากับธาตุอื่น )

2.    โลหะแอลคาไล (alkali metal = หมู่ IA) และโลหะแอลคาไลน์เอิร์ท ( alkali earth = หมู่ IIA) เมื่ออยู่ในสารประกอบ ต่างๆ
มีเลขออกซิเดชันเป็น +1 และ +2  ตามลำดับ 

3.    H เมื่ออยู่ในสารประกอบของอโลหะมีเลขออกซิเดชัน   +1   เมื่ออยู่ในสารประกอบของโลหะ  (ไอไดรของโลหะ )   เช่น NaH   CaH₂  ธาตุ  H  มีเลขออกซิเดชัน  -1
**  ไฮโดรเจน  มีเลขออกซิเดชันได้ทั้ง  3 แบบ  คือ เป็นลบ  เป็นศูนย์ และเป็นบวก  (-1 , 0 , +1)

4.     O เมื่ออยู่ในสารประกอบปกติมีเลขออกซิเดชัน   -2   เช่น ใน H₂O  K₂O
* เมื่อในสารประกอบเปอร์ออกไซด์  (peroxide)  คือมีออกซิเจนเป็น 2 เท่าของออกไซด์ปกติ   มีเลข
    ออกซิเดชัน    -1 เช่น H₂O₂ K₂O₂ 
*  เมื่ออยู่ในสารประกอบซุเปอร์ออกไซด์ (superoxide) คือมีออกซิเจนเป็น 4 เท่าของออกไซด์ปกติ เช่น KO₂  

             หรือ  K₂O₄ มีเลขออกซิเดชัน -1/2
*  เมื่ออยู่ใน  OF₂  เลขออกซิเดชันของ  O = +2 (สารเดียวเท่านั้น)
** ออกซิเจน มีเลขออกซิเดชันได้ทั้ง  3  แบบ คือ เป็นลบ  เป็นศูนย์  และเป็นบวก

5.   ธาตุฮาโลเจนหรือธาตุหมู่  7A( F  Cl Br  I )  เมื่ออยู่ในสารประกอบธาตุคู่  จะมีเลขออกซิเดชัน  -1  เช่น  HF  HCl    HBr  HI NaF  NaCl  NaBr NaI  แต่ถ้าอยู่ในสารประกอบที่มีมากกว่า 2  ธาตุ  เลขออกซิเดชันไม่
      แน่นอน  เช่น   HClO HClO₂  HClO₃  HClO₄   เลขออกซิเดชันของ  Cl  เท่ากับ +1  +3  +5 และ  +7 
    ตามลำดับ
6.  F  ไม่ว่าจะอยู่ในสารประกอบใด ๆ มีเลขออกซิเดชันเพียงค่าเดียวคือ -1
7.   เลขออกซิเดชันของไอออนอะตอมเดี่ยวมีค่าเท่ากับประจุของไอออนนั้น   เช่น
        Na⁺   มีเลขออกซิเดชันเท่ากับ   +1
        Ca²⁺  มีเลขออกซิเดชันเท่ากับ   +2
        Cl^-   มีเลขออกซิเดชันเท่ากับ    -1
        O^2-    มีเลขออกซิเดชันเท่ากับ  -2
**  กำหนดให้เขียนแสดงไอออนกับเลขออกซิเดชันต่างกัน  คือ ไอออน ให้เขียนตัวเลขไว้หน้าเครื่องหมาย + หรือ – 
     เช่น 2+  หรือ  2-  เลขออกซิเดชันให้เขียนเครื่องหมายไว้หน้าตัวเลข  เช่น +2  หรือ  -2

       สำหรับไอออนที่เป็นกลุ่มอะตอม  จะมีผลรวมของเลขออกซิเดชันของทุกธาตุในไอออนนั้น  เท่ากับประจุของไอออน   เช่น  SO₄^2-   ผลรวมของเลขออกซิเดชันของ   S  จำนวน  และ  O  เท่ากับ  -2  (อะตอมของธาตุ S มี 1  อะตอม อะตอมของ  O  มี  4  อะตอม )
                เขียนสมการว่า            S  + 4O  =  -2
8.    สมการแสดงผลรวมของเลขออกซิเดชันของสารหรืออนุภาคใดๆ  จะอยู่ในรูปแบบดังนี้
                       ผลรวมของเลขออกซิเดชันของทุกอะตอมในอนุภาค  = ประจุไฟฟ้าของอนุภาค
ตัวอย่าง  อนุภาคที่เป็นกลาง   เช่น  KNO₃   KMnO₄     KCrO₄  K₂Cr₂O₇       K₂[Fe(CN)₆]    รูปสมการจะเป็นดังนี้          
        KNO₃                      ;    รูปสมการ  ;  K +N +3O  = 0            KMnO₄            ;    รูปสมการ  ;   K + Mn + 4O  =  0   
        KCrO₄            ;    รูปสมการ  ;   K+ Cr + 4O  = 0
        K₂Cr₂O₇          ;    รูปสมการ  ;   2K + 2Cr +7O  = 0  
        K₂[Fe(CN)₆]   ;    รูปสมการ  ;   2K + Fe + 6CN^-  = 0 
หรือ  2K +  6C  + 6N^-  =  0

ตัวอย่าง  อนุภาคที่เป็นไอออนลบ  เช่น  CN^-   SO₄^2-  CO₃^2-  PO₄^3-  รูปสมการจะเป็นดังนี้

                CN^-         ;    รูปสมการ  ;    C + N =  -1
                SO₄^2-       ;    รูปสมการ  ;    S +  4O  =  -2
                CO₃^2-      ;    รูปสมการ  ;    C +  3O  =  -2
                PO₄^3-       ;   รูปสมการ  ;    P +  4O  =  -3

ตัวอย่าง  อนุภาคที่เป็นไปออนบวก  เช่น  NH₄⁺  รูปสมการจะเป็นดังนี้
               NH₄⁺         ;  รูปสมการ ;    N +  4H  =  +1

ตัวอย่าง จงหาเลขออกซิเดชันของอะตอมที่ขีดเส้นใต้    KMnO₄     K₂Cr₂O₇     MnO₄^-

วิธีทำ   KMnO₄  สมการเป็นดังนี้         K + Mn  + 4O              =   0
                                                +1  + Mn  + 4 (-2)       =  0
                                                +1  + Mn  -8                =    0
                                                                Mn             = +7         ตอบ

          K₂Cr₂O₇  สมการเป็นดังนี้             2K + 2Cr +7O           =   0
                                      2 (+1) +2Cr + 7 (-2)       =   0
                                                                    +2  + 2Cr -14        =  0
                                                               2Cr    = +12
                                                                                          Cr    =  +6      ตอบ

MnO₄^-   สมการเป็นดังนี้  ;                  Mn + 4O           =  -1
                                                     Mn + 4(-2)      = -1
                                                     Mn  - 8           =  -1

                                                            Mn         = +7    ตอบ

(คลิ้ก  ศึกษาเพิ่มเติมเรื่องเลขออกซิเดชัน)

ตารางแสดงเลขออกซิเดชันของธาตุต่าง ๆ  เมื่ออยู่ในสารประกอบ

** สังเกต  ธาตุแทรนซิชันส่วนมากมีเลขออกซิเดชันหลายค่า แต่ธาตุแทรนซิชันบางธาตุมีเลขออกซิเดชันค่าเดียว  ได้แก่  ธาตุแทรนซิชันหมู่  3B  มีเลขออกซิเดชัน  +3 ค่าเดียว ; Ag = +1 ;  Ni =+2 ;  Zn = +2  ; Cd = +2 

 การหาเลขออกซิเดชันโดยสังเกตไอออนที่เป็นกลุ่มอะตอม 

                ถ้าสารประกอบมีไอออนที่เป็นกลุ่มอะตอม (polyatomicion) เป็นส่วนประกอบ ถ้าเราทราบประจุของไอออนจะช่วยให้หาเลขออกซิเดชันได้ง่ายขึ้น  เช่น  ต้องการหาเลขออกซิเดชันของ   Cr ใน   Cr(NH₃)₄SO₄

วิธีเดิม    Cr(NH₃)₄SO₄

Cr+ 4N +12H + S + 4O                            =    0
                Cr + 4(-3) + 12(+1) + 6 + 4(-2)         =    0
                Cr  -12 +  12  +6  -8                            =    0
                                                Cr                          =  +2
วิธีใช้กลุ่มไอออน   Cr(NH₃)₄SO₄
                 Cr  +  4(NH₃)+ (SO₄^2-)             =   0
                Cr  + 4(0) + (-2)             =  0
                Cr  -  2                =   0
                                                Cr               =  +2

ไอออนชนิดกลุ่มอะตอมที่ควรทราบ

แบบฝึกหัด

1. (Ent.42มี.ค.)เลขออกซิเดชันของโลหะแทรนซิชันในสารประกอบต่อไปนี้

                [Cr(NH₃)₄SO₄]    [Fe(H₂O)₅(OH)]Cl₂   และ  K₂[PtCl₄]  เป็นดังข้อใดตามลำดับ

                1.  2 2  3                                2.  2 3  2                                3. 3  3  2                                4.  3 3  3

2. (Ent.42 ต.ค.)   ถ้าเลขอะตอมของ  X และ Y เท่ากับ  31  และ 38  ตามลำดับ  เลขออกซิเดชันของธาตุทั้งสองควรเป็นเท่าใดในสารประกอบ  และสารประกอบระหว่าง X และ Y ควรมีสูตรเป็นอย่างไร

                1.+3  +2   ไม่เกิด                 2.  -5  +2    Y₅X₂      3.  -3  +2    Y₃X₂  4. +3  -2    X₂Y₃

3.  (Ent.43 มี.ค.)เลขออกซิเดชันของโลหะอะตอมกลางในข้อใด  ต่อไปนี้  มีค่าสูงกว่า +2

                1.  [Cu(CN)₄]^2-                       2.  [CrCl₆]^4-            3. [Ni(NH₃)₄]²⁺      4.  [Fe(CN)₆]^3-

4. (Ent.43 มี.ค.) โลหะแทรนซิชันในสารประกอบใดที่เรียงลำดับเลขออกซิเดชันจากมากไปน้อย

                1.  ZnO  Cr₂O₃  WO₃                                            2.  MoO₃  TiO₂  Mn₂O₇

                3.MnO₂  Fe₂O₃  Cu₂O                                          4.  K₃Fe(CN)₆  K₂Cr₂O₇  KMnO₄

5. (Ent.43 มี.ค.)  พิจารณาค่าพลังงานไอออไนเซชันของอลูมิเนียมดังต่อไปนี้

                Al(g) → Al⁺(g) + →   IE₁ = 0.584 MJ/mol

                Al⁺(g) →  Al²⁺(g) + e^-   IE₂ = 1.823 MJ/mol

                Al²⁺(g) → Al³⁺(g)          IE₃ = 2.751 MJ/mol

                Al³⁺(g) → Al⁴⁺(g)          IE₄= 11.584 MJ/mol

                ข้อสรุปใดผิด

1. การที่ค่า IEของอลูมิเนียมเพิ่มจาก IE₁-IE₄แสดงว่าอิเล็กตรอนตัวที่ 1 อยู่ใกล้กับนิวเคลียสมากกว่าตัวที่ 2  3 4  ตามลำดับ
2. การที่ค่า IE₃ และIE₄แตกต่างกันมากแสดงว่าอิเล็กตรอนที่หลุดออกไปเป็นอิเล็กตรอนต่างกลุ่มกัน
3. ขนาดของไอออนจะเล็กลงตามลำดับ  Al⁺ >Al²⁺ >Al³⁺ > Al⁴⁺
4. อลูมิเนียมควรมีเลขออกซิเดชันเท่ากับ  +3 เมื่ออยู่ในสารประกอบ

6.  (Ent.43ต.ค.) กำหนดสูตรเคมีต่อไปนี้  CaF₂  . 3Ca₃(PO₄)₂    Sb₂S₃.3H₂O    Na₂ZrSiO₅  ถ้าเลขออกซิเดชันของ   Si = +4  พิจารณาเลขออกซิเดชันในข้อต่อไปนี้

                ก.  เลขออกซิเดชันของ Pสูงกว่า +3  และของ Sb ต่ำกว่า +5

                ข.  เลขออกซิเดชันของ Sb สูงกว่า +2 และของ Zr ต่ำกว่า +1

                ค.  เลขออกซิเดชันของ Zr สูงกว่า +1 และของ  P เท่ากับ+5

                ง.  เลขออกซิเดชันของ Zr เท่ากับ  0  และของ Sb สูงกว่า +3

ข้อใดผิด

                1.  ก  ข                    2.  ก  ค                   3.  ข  ง                    4.  ค  ง

7.(Ent.44 มี.ค.) ผลรวมของเลขออกซิเดชันของอะตอมกลางในข้อใดที่มีค่ารวมกันน้อยที่สุด

                1.    K₄[Fe(CN)₆]  K₃[Fe(CN)₆]           [Ag(NH₃)₂)Cl

                2.  [Ag(NH₃)₂]Cl    K₂[Ni(CN)₄]           [Cr(H₂O)₆]SO₄

                3.  [Fe(H₂O)₆]Cl₂  [Ag(NH₃)₂]Cl         K₂Cr₂O₇

                4.  K₃[Fe(CN)₆]     K₂[Ni(CN)₄]           K₄[Fe(CN)₆]

8. (Ent.45 ต.ค.) เลขออกซิเดชันของ P  S  และ  Zr  ในสารประกอบ 3 ชนิดต่อไปนี้เป็นเท่าใดตามลำดับ      NaNH₄HPO₄.4H₂O        Na₂S₂O₃.5H₂O       ZrCl₂O.8H₂O

9. (A-net. 48)  ข้อใดเรียงลำดับเลขออกซิเดชันของโลหะแทรนซิชันในสารประกอบจากมากไปน้อยได้ถูกต้อง

                1.  [Co(NH₃)₄Cl₂]Cl                              K₂Cr₂O₇                                  Na₂[Ni(CN)₄]

                2.  K₃[Fe(CN)₆]                                     Na[Au(CN)₂]                         [Co(NH₃)₄Cl₂]Cl

                3.  Na[Au(CN)₂]                                    K₂Cr₂O₇                                  K₃[Fe(CN)₆]          

                4.  [Co(NH₃)₄Cl₂]Cl                              K₂[Ni(CN)₄]                           Na[Au(CN)₂]

10.  (คัดเลือกเคมีโอลิมปิค 44)  ธาตุแทรนซิชันในข้อใดมีเลขออกซิเดชันเท่ากับ +3

                1.  [Pd(NH₃)₄Cl₂]                  2.  (PH₄)₂[Fe(H₂O)Cl₅]            3.  Cu₂CO₃(OH)₂               4. K[Au(CN)₂]

11. (คัดเลือกเคมีโอลิมปิค 43)  ข้อใดถูกต้องในการเรียงลำดับเลขออกซิเดชันของอะตอมที่ขีดเส้นใต้ในโมเลกุลหรือ
    ไอออน จากค่าสูงสุดไปหาค่าต่ำสุด

                1.  NaCl    NaClO   NaClO₂                                                2.  SO₄^2-  SO₂  S₈

                3.  (NH₄)₂Cr₂O₇  Cr₂O₃  CrO₄^2-                                            4.  MnO₂  Mn₂O₃  MnO₄^-

13.  (คัดเลือกเคมีโอลิมปิค 45)สารประกอบในข้อใดมีธาตุที่แสดงเลขออกซิเดชันสูงกว่าธาตุในข้ออื่น ๆ

                1.  VF₅                     2.  K₃[Mn(CN)₆]                     3.  Na₂SO₄             4. [NH₄][PF₆]

14. (คัดเลือกเคมีโอลิมปิค 46)  ไอออนหรือสารประกอบใดต่อไปนี้ที่เฮโลเจนมีเลขออกซิเดชันเป็น+5

                1.  ICl₄^-                    2.  ClF₃                                   3. IO₃^-                    4.  HIO₂

15.  (คัดเลือกเคมีโอลิมปิค 46) สารประกอบเชิงซ้อนในข้อต่อใดไปนี้ โลหะแทรนซิชันในสารประกอบทุกชนิดมีเลขออกซิเดชันเท่ากัน

                1.  [Cr(H₂O)₅Cl]SO₄  , [Co(NH₃)₄SO₄]NO₃  ,  K₄[Fe(CN)₆]

                2.  [Ni(CN)₄]^2-  , [Co(H₂O)₂(NH₃)₄]²⁺  , [Cr(NH₃)₄(Cl)₂]

                3.  Na[Au(CN)₂]  , [Ti(H₂O)₆]³⁺   ,  [Cr(NH₃)₄(Cl)₂]⁺

                4.  [Cr(H₂O)₄Br₂]⁺   , [Co(NH₃)₆]SO₄   , [AuCl₂]^-

16. (PAT.2 ต.ค.52) ธาตุคาร์บอนคู่ที่มีค่าเลขออกซิเดชันแตกต่างกันน้อยที่สุดเป็นของโมเลกุลในข้อใด

                1.  CH₃CH₂Br                        2.  CH₃CHO                          3. CH₃CN             4.  CH₃CH₂Cl

17. (PAT.2  ก.ค.53) ผลรวมของเลขออกซิเดชันของธาตุแทรนซิชันคู่ใดมีค่าต่ำสุด

                1.  [FeSCN]²⁺  กับ  [Ni(NH₃)₆]Br₂                                       2.  [Fe(CN)₆]^3-  กับ  [Cu(NH₃)₄]SO₄

                3.  K₄[Ni(CN)₄]  กับ  K₃[Fe(CN)₆]                                       4.  K₄[Fe(CN)₆]  กับ  [CoCl(NH₃)₅]²⁺

Appeddix

1.  Which element will never have a positiveoxidation number?  (ธาตุใดไม่มีเลขออกซิเดชันที่มีค่าเป็นบวก)

    a. fluorine                         b.oxygen                              c.sodium                              d.iodine.

2. Give theoxidation numbers of all the elements in the following molecules and ions: (จงบอกเลขออกซิเดชันของแต่ละธาตุในโมเลกุลหรือไอออนต่อไปนี้)

a.   SO , SO₂ ,  SO₃ ,  SO₃^2-,  SO₄^2-                    b.   ClO₂ , ClO ^-, ClO₂^-, ClO₃^- , ClO₄^-

c.   N₂O , NO , NO₂ , N₂O₄, N₂O₅ , NO₂^- , NO₃^-

3.   Determine the oxidation number of the sulfuratom:  (จงบอกเลขออกซิเดชันของซัลเฟอร์ในสารเหล่านี้)

a.   H₂S                   b. S                         c.H₂SO₄                                d.  S^2-                      e. HS^-                     

f.SO₂                      g. SO₃

4.   Indicate the oxidation number of phosphorusin each of the following compounds:  (จงหาเลข     ออกซิเดชันของฟอสฟอรัสในสารประกอบต่อไปนี้)

a.HPO₃                 b. H₃PO₄                c.H₃PO₂                d. H₄P₂O₇             e. H₃PO₃                f.  H₅P₃O₁₀

5.  Give oxidation numbers for the underlined atoms in these molecules and ions:  (จงหาเลขออกซิเดชันของอะตอมที่ขีดเส้นใต้ในโมเลกุลหรือไอออนต่อไปนี้)

a.Cs₂O                  b.PtCl₆^2-                 c.CaI₂                    d.SnF₂                   e.Al₂O₃

f.ClF₃                     g.H₃AsO₃               h.SbF₆                   i.TiO₂                     j.P₄

k.MoO₄^2-                l.MnO₄^-                  m.PtCl₄^2-                     n. O₂                    o. O₃

6.  Assign oxidation numbers to each atom in  NiCl₂ ,  Mg₂TiO₄,  K₂Cr₂O₇ ,  SO₃^2-.  (จงบอกเลขออกซิเดชันของแต่ละธาตุในสารต่อไปนี้)

7.  Assign oxidation numbers to the underlinedatoms.   (a) ClO₄^-  , (b) CrCl₃  , (c) SnS₂  , (d) Au(NO₃)₃. (จงหาเลขออกซิเดชันของอะตอมที่ขีดเส้นใต้ในโมเลกุลหรือไอออนต่อไปนี้)

8.Assign oxidation numbers to the elements in the following: (a) Ca(VO₃)₂  , (b) SnCl₄  , (c) MnO₄^-  , (d)     MnO₂. (จงหาเลขออกซิเดชันของแต่ละธาตุในสารต่อไปนี้)

9.  Molybdenum disulphide,MoS₂, has a structure that allows it to behave as a dry lubricant,much like  graphite. What are theoxidation numbers of the atoms in MoS₂?
(โมลิบดินัมไดซัลไฟด์,MoS₂ มีโครงสร้างพิเศษใช้ทำสารหล่อลื่นชนิดแห้งได้เช่นเดียวกับแกรไฟต์  จงหาเลขออกซิเดชันของ Mo ในสารดังกล่าวนี้)

10.Supply the oxidation number of the underlined element in the following formulas; (จงหาเลขออกซิเดชันของธาตุที่ขีดเส้นใต้ในสารประกอบต่อไปนี้)

a) Zn₃(PO₄)₂                          b) NaNO₂                             c) SnBr₂                                d) HSbO₂,

e) Mg(MnO₄)₂                        f) NH₄NO₃

11.  Assign oxidation numbers to each of the atomsin the following compounds:  (จงบอกเลขออกซิเดชันของแต่ละธาตุในสารประกอบต่าง ๆ ต่อไปนี้)

Na₂CrO₄                Na=                       O =                         Cr =

K₂Cr₂O₇                 K =                          O =                         Cr =

CO₂                       O =                         C =

CH₄                        H =                         C =

HClO₄                   O =                         H =                         Cl =

MnO₂                    O =                         Mn =

SO₃^2-                    O =                         S =

SF₄                       F =                          S =